धार्मिक महत्वको बूढानीलकण्ठ नगरपालिकाकी उपप्रमुख अनिता लामासँग स्थानीय सरकारको प्राथमिकताका सन्दर्भमा गरिएको संक्षिप्त कुराकानी ।
-- --
बुढानीलकण्ठ नगरपालिकाको विकासको प्राथमिकता के हो ?
मुख्यतः इन्फास्ट्रक्चरमा अघिल्लो कार्यकालका नेतृत्वले गर्न बाँकी रहेका महत्वपूर्ण कार्यहरुलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेका छौं । निर्माण हुन बाँकी पूर्वाधारहरु र विगतका नेतृत्वले गर्न बाँकी तथा निर्माण गर्दागर्दै अधुरा गरेको कामहरुलाई पुरा गर्नु हाम्रो दायित्व हो । केही आधासम्म भएका र केही निर्माण कार्यहरु हुँदै नभएको तथा उठ्दै नउठेको अवस्था पनि छन् । साथै यस क्षेत्रमा कसरी आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक स्तरउन्नति रुपान्तरण गर्न सकिन्छ भन्ने नै अर्को मुख्य एजेण्डा हो ।
समृद्धि भनेको भौतिक पुर्वाधारले मात्र हुने होइन रहेछ, आर्थिक रुपमा मान्छेको जीवनस्तर बदल्ने कुरा मुख्य हो । समृद्धि भनेको भौतिक पुर्वाधारले मात्र हुने रहेनछ, मान्छेले ढल, बिजुली, पानी सबै चिज पाए पनि तर मान्छेले रोजगार पाएन भने अथवा हिजो र आजको जीवनस्तरमा कुनै उन्नति प्रगति भएन भने त्यो समृद्धि नहुने रहेछ । चेतना र मानसिक रुपमा खुशी र सतुष्टिले मात्रै मान्छे समृद्ध बन्छ । त्यसकारण मान्छेलाई स्वरोजगार बनाउनु, तथा आर्थिक रुपमा परनिर्भरताबाट थोरै भएपनि माथि उकास्नु हाम्रो उद्देश्य हो । यसका लागि सबैको सामाजिक जीवनस्तर बदल्न जरुरी छ । हामी अहिलेको परम्परागत ढाँचा भन्दा फरक तथा व्यक्तिगत सोंचभन्दा भन्दा पनि सामुहिक सोंचमा लगेर सामुहिक उपलब्धि हुने काममा लगानी गर्न आवश्यक छ ।
महिला समूहले विभिन्न साना साना कार्यक्रमका लागि बजेट माग्नेजस्ता सानासाना चिजहरुमा विकास गर्ने प्रचलन ठीक होइन । अब सानासाना लगानी नगरौँ र जति सक्दो सामुहिक हित र सामुहिक उपलब्धि हुने कुरामा मात्र लगानी गरौँ । यति मान्छे लाभान्वित भए भन्ने आशयको लगानीको उपलब्धि हुने किसिमका योजनाहरु मात्र ल्याउनुस् भनेका छौं । साथै सामाजिक सांस्कृतिक र आर्थिक जीवनस्तर उन्नतिको पनि मुख्य एजेण्डा हो । यद्यपि ती सबैकुराहरु एकै पटक सम्भव नहोला । तर त्यसका लागि क्रमशः ढोका खुल्दै जानुपर्छ । बुढानिलकण्ठ नगरपालिका आफैमा एउटा पर्यावरणीय, पर्यटकीय र धार्मिक, सांस्कृतिक नगर भएकाले पनि यी सम्भाव्यताहरु हामी भित्रै रहेको छ । हामी भित्र भएको सम्भाव्यतालाई उपलब्धिमूलक बनाउने योजनाहरु केके हुन सक्छन् भनेर हामी गम्भीर ढंगले अहिले घोत्लिरहेका छौं ।
अघिल्लो कार्यकालमा बाँकी रहेका अधुरा कामहरु पूरा गर्ने भन्नु भएको छ, तपाईँकै पार्टीबाट निर्वाचित अघिल्लो जनप्रतिनिधिले नगरेको र अपूरो रहेको काम चाँही के देख्नु भएको छ त ?
यस बुढानीलकण्ठ नगरपालिकाको पूर्व जनप्रतिनिधिले झण्डै ८० प्रतिशत पूर्वाधारको कामहरु सम्पन्न गर्नु भएको छ । अघिल्लो जनप्रतिनिधिहरु लोकतान्त्रिक संघीय गणतन्त्रको स्थापनापछि पहिलो पटक स्थानीय तहको निर्वाचनबाट आउनु भएको नेतृत्व पनि हो । जनताको अत्याधिक अपेक्षा पूर्वाधार निर्माण र प्रशासनिक ढंगले अगाडि बढाउनका लागि कानूनका विषयहरु अर्थात कानूनी तहहरुलाई ब्यवस्थापन गर्नुपर्ने भएकाले उहाँहरुले विभिन्न निर्देशिकाहरु, कार्यविधि, नियमावली जारी गर्नु भएको छ । आज हामीसँग टेक्नका लागि पूर्वाधार तथा प्रशासनिक, सांगठनिक, सांस्कृतिक तथा आर्थिक रुपान्तरणका लागि उहाँहरुले जारी गर्नु भएको कार्यविधि र आज हाम्रो हातमा कानून छ । यी दुई वटा सम्पत्ति हाम्रो अघिल्लो नेतृत्वले दिएर जानु भएको छ । यसकारण उहाँहरुले काम गर्नु भएन त भन्नै मिल्दैन । यति गर्दागर्दै पनि उहाँहरुको नजरले नभ्याएको बुढानीलकण्ठजस्तो सांस्कृतिक, धार्मिक, पर्यटकीय, वातावरणीय नगरीलाई समृद्ध बनाउने सामाजिक परियोजनाहरु निर्माण गर्ने काम भने हुन सकेनन् । यो विषय अपरिहार्य र हामीले गर्नुपर्ने विषय हो भन्ने लागेको छ ।
नगरबासीलाई चुनावकाबेला तपाईहरुले बाँडेका आश्वासन र सपनाहरु के थिए, र, कसरी कार्यान्वयन गर्ने सोंच्नु भएको छ ?
नपुगेको ठाउँमा पूर्वाधार पुर्याउने, यो मुलुक कहिले पनि छाडेर जानुनपर्ने गरी यो नगरपालिकाको विकाश गर्ने, बुढानीलकण्ठ नगरलाई ब्राण्ड बनाउने र राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा नै पर्यटन प्रवद्र्धन गर्दै बुढानीलकण्ठमा सबै पर्यटकलाई भित्र्याउने तथा वातारणीय हरियाली सौन्दर्यतालाई पूँजी बनाउने र हाम्रो नगरलाई सबैले हेर्नलायक र कहिल्यै पनि छोड्न नपर्ने बनाउने नै हाम्रो सपना हो । यसैको निरन्तरतामा आज हामी शुरुवात गर्ने अभियानमा छौं ।
यो नगरपालिका धार्मिक र ऐतिहासिक महत्वको हुँदा हुँदै पनि धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रमा नगरपालिकाले उल्लेखनीय काम गर्न र उचित लाभ लिन किन सकेन ?
मान्छेहरुलाई धर्मकर्म गर्न पाउनु र धर्मकर्म गरेर रमाउने तथा खुशी हुन पाउनु उहाँहरुको स्वतन्त्रता हो । जसरी उहाँहरु खुशी भइरहनु भएको छ, अहिले पनि यहि ठाउँमा पुजाआजाका लागि मठमन्दिरहरु बन्छन् । उहाँहरु त्यसलाई आफ्नो आस्थाको केन्द्र मान्नु हुन्छ । तर खुशी हुने र सुखी हुने कुरा चाँही अलग हो । सम्पूर्ण रुपमा यो खुशी र सुखी दिने कुरा होइन । हामीलाई बाँच्नकालागि गर्ने कामले मात्रै खुशी बनाउँछ ।
हाम्रो जीवनलाई आजको जीवनस्तरबाट अलि माथि उकास्न सक्नु पर्यो । त्यसकारण हामीले नगरपालिकाभित्रका यहि धार्मिक मठमन्दिर तथा धार्मिक, पर्यटकीय चिजहरुलाई पूँजी बनाउने कुरामा सोंच्नै पर्छ र, साेंच्न बाध्य बनाउँनै पर्छ । उहाँहरुले पुजा गरिराखेको मुर्ति अथवा उहाँहरुले देख्दा भित्र सुतिरहेको नारायण भगवानको मुर्ति अथवा त्यससँग सम्बन्धित विभिन्न धार्मिक कथाहरु होलान् । धार्मिक दृष्टिकोणले त्यसलाई विभिन्न कोणबाट व्याख्या गरिएको होला । त्यो एउटा रुप पक्ष हो । हामीले मुर्ति मात्र खोज्ने होइन, मान्छेको कला खोज्नुपर्छ । यो कुन सभ्यताको कला हो र यसले के के कुराको प्रतिविम्बन गर्छ, यसलाई राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रियरुपमा खोज अनुसन्धान गरेर हामी यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय ब्रान्ड बनाउन जान्नु पर्छ ।
यहि मुर्तिलाई पुजा गरेर मात्र रमाउने होइन कि यहीं भित्र भएका विभिन्न सभ्यताकालिन सूचना दिने विभिन्न सम्पदाहरु र ती सम्पदाहरु कहिलेदेखि चलनचल्तीमा आयो अनि, कहिलेदेखि स्थापित भयो अथा कहिलेदेखि मानब बसोबास सुरुवात भयो भन्ने खोज अनुसन्धान गर्नुपर्छ ।
विभिन्न जाति, वर्गका मान्छेहरुको मिश्रित बसोबास भएको यो ठाउँको जनघनत्व तथा आजको नयाँ वस्तीमा हिजो पुरातनवादी बसोबासको शुरुवात कसरी भयो भन्ने कुराको अध्ययन हुनु जरुरी छ ।
शिवपुरी निकुञ्ज तथा निकुञ्ज भित्र ज्ञान हँसिल गर्ने शिवपुरी बाबादेखि खप्तड स्वामीको समाधिस्थल पनि यो नगरपालिकामा छ । खप्तड स्वामीको समाधिस्थलले पनि बेग्लै किसिमको महत्व बोकेको छ । खप्तड स्वामी धार्मिक एवम् सामाजिक अभियन्ताको रुपमा पनि चर्चित छन् । यस्ता महत्वपूर्ण संस्कृतिहरुलाई बजारीकरण गरी पूँजीको रुपमा विकाश गर्ने कुरा हामीेले सोंच्न जरुरी छ । आजै हामीले यसको स्वामित्व लिएर चिनाउन सकिएन भने अबको पुस्ताले यसको कथा, परम्परागत सभ्यताहरु बिर्सिन्छन् । त्यसैले अब हामीले फरक खालको सोंच बनाउनुपर्छ ।
बुढानीलकण्ठ नगरभित्रका बाघद्वार, विष्णुद्वार, चन्डेश्वरी, नामिनेश्वरी भगवतीको मन्दिर, टुँडिखेलका साथै ललितपुरको खोकनाजस्तो आभाष दिलाउने नेवारहरु मात्रै बस्ने एउटा सानो परम्परागत सहर छ । त्यस्ता वस्तुको खोज अनुसन्धान, अन्वेषण गर्दै तिनीहरुलाई बेच्न सक्ने मूल्यवान चिज बनाउन सक्नुपर्छ । यो हामीले निर्वाचनअघि ब्यक्त गरेका अभिब्यक्ति मात्र नभई यसलाई आगामी ५ वर्षको हाम्रो कार्यकालमा साँच्चिकै पूँजी बनाउने कुरामा अबको एजेण्डा बनाएर हाम्रो नेतृत्व पंक्तिदेखि सबै लाग्नुपर्ने देखिन्छ । पूर्वाधार एउटा कुरा हो तर पूर्वाधारले मात्रैले हामीलाई सन्तुष्टी दिँदैन । पूर्वाधारले एउटा खुशी दिए पनि हाम्रो जीवनलाई सधैंभरि खुशी र सन्तुष्ट बनाइरहन सक्दैन । आर्थिक परनिर्भरता हटाउने र नागरिकलाई स्वरोजगार बनाएर मात्रै मान्छेको मन मष्तिस्क हृदय यति छिटो परिवर्तन गराउँछ ।
अहिले क्रमशः अलिकति पढेलेखेका हाम्रा छोराछोरी युरोप, अमेरिका, अष्टे«ेलिया जाने अनि अलिकति कम पढेका, वर्गीय हिसावले पछाडि पारिएका ब्यक्तिहरु दुबई, कतार, मलेशिया जाने परिस्थिति बनिरहेको छ । यो खालको परिस्थितिलाई हामीले कसरी जोगाउने भन्ने कुरा निकै महत्वपूर्ण छ ।
डोजर चलाएर पूर्वाधारलाई आफ्नै ढंगले तहसनहस गरेर बनाउने कंक्रिटका मोडेलहरु मात्रै विकासको मोडल होइन । अब साँच्चिकै सामाजिक चेत र सांस्कृति उन्नयनको चेतले यी विषयहरुलाई अगाडि बढाउन सकिन्छ ।
हिन्दु धर्मावलम्बीको बुढानीलकण्ठदेखि बौद्धहरुको विभिन्न गुम्बाहरु रहेको साझा धार्मिकस्थललाई आकर्षित गर्ने तपाईहरुको नयाँ कार्यक्रम चाँही केही छ ?
धर्मावलम्बीहरुलाई मात्र आकर्षण गर्ने होइन कि हरेक मान्छेलाई एकपटक बुढानीलकण्ठ आउनै पर्ने र बुढानीलकण्ठमा बसोबास गरिरहेका मान्छेलाई कहिलै पनि बुढानीलकण्ठ छाडेर जानु नपर्ने लायकको बुढानीलकण्ठ बनाउने हाम्रो अभियान हो ।
यो एकै ठाउँमा बुढानीलकण्ठ नारायणथानजस्ता हिन्दु धर्मावलम्बीका साथै बौद्ध धर्मावलम्बीहरुको पनि क्षेत्रका रुपमा चर्चित छ । लामाका धामीझाँक्रीहरु आएर परम्परागत ढ्याङ्ग्रो बजाएर आफ्नो ज्ञान आर्जन गर्ने अनि, हिन्दु धर्मावलम्बीहरुले मेला उत्सव गराएर धार्मिक तीर्थस्थलका रुपमा सन्तुष्टी लिने गरेका छन् । यहाँका सबै धर्म संस्कृति मान्नेहरु मिलेर बस्नुका साथै यहाँको संस्कृतिलाई संरक्षण एवम् सम्बद्र्धन गरेका छन् । यहाँको नागरिकको स्तर पनि उत्साहजनक ढंगले उठिरहेको छ ।
अन्तमा, उपमेयरज्यू, तपाई आफू पनि तामाङ समुदायको भएकाले तामाङ बाहुल्यता रहेको बुढानीलकण्ठमा आफ्नो समुदायका लागि के गर्दै हुनुहुन्छ ?
म तामाङ समुदायमा जन्मिए पनि कुनै पनि समुदाय लक्षित भएर कार्यक्रम गर्दिन । म आम मानवहितमा काम गर्ने मान्छे हुँ । मलाई मेरो मातृ पार्टी एमालेले पनि यसैगरी चिन्दछ । मलाई माया गर्ने सामाजिक ब्यक्तित्वहरुले पनि जातिविशेषका रुपमा लिँदैनन् ।
तर पनि यो ठाउँमा तामाङहरुको बाहुल्यता छ । यी तामाङ जातीहरु सरल, सोझासिधा तथा विभिन्न क्षेत्रमा पहुँच पुर्याउन नसक्ने र जग्गा जमिन भएर पनि नगद नभएका परनिर्भरता भएका समुदाय हुन् । यसकारण डाँडाडाडामा रहेका आफ्ना जमिन बेचेर छोराछोरी पढाउने, जग्गाजमिन बेचेर जीविकोपार्जन गर्नेदेखि आज धेरै तामाङ समुदायहरु डाँडाको जमिन सस्तोमा बेचेर आफू जमिनबाट बिमुख भई सडकमा बास बस्ने अवस्थामा पुगेका छन् । तामाङ समुदायका नागरिकहरु विस्थापित हुने क्रम शुरु भइसकेको मैले देखेको छु । दैनिक ज्यालादारीमा काम गर्ने सोझासिधा तामाङहरु जनचेतनाको कमी भएको हुनाले एक छाक खानामा पनि बहकिने गरेका छन् ।
उनीहरुलाई पहिलो जनचेतना दिलाउने तथा दोस्रो सामाजिक सांस्कृतिक अभियानमा लगाउनका लागि शिक्षा महत्वपूर्ण विषय रहेको छ । यसबारेमा हामीले पहिलो प्राथमिकता दिनुपर्छ । खासगरी, उस (तामाङ समुदाय) को जमिन किनेर पाँच तलाको रिसोर्ट बनाउने हैसियत भएका मान्छेहरुले उसैको जमिनमा रजाईँ गरिरहेका छन् । डाँडाकाडाका उनीहरुकै सबै जमिनहरु किनेर आज पाँच तलाको होटल, रिसोर्टहरु चलाइरहेको अवस्था छ । त्यो डाँडालाई जीवन्त माया गर्ने, पुर्खादेखि माया गर्ने र ती डाँडाहरुलाई जोगाइ राख्ने बनाएर तामाङ समुदायहरुको जीवन हिजोभन्दा आज कमजोर कमजोर बन्दै गएको छ । त्यसकारण यी समुदायको जीवनस्तरलाई स्तरवृद्धि गर्ने र आफ्नै ठाउँमा स्वरोजगार सिर्जना गर्ने मेरो अर्को महत्वपूर्ण प्राथमिकता हुनेछ । यो समुदायको अपहेलित र हिनताबोधको परिस्थितिबाट एकस्टेप भए पनि म उनीहरुलाई माथि उकास्न चाहन्छु ।
